Budowa e-papierosa:
• Kartridż – wymienny pojemnik na płyn (tzw. liquid). Płyn w kartridżu można uzupełniać; dostępne są liquidy o różnej mocy w zależności od zawartości nikotyny i w wielu różnych smakach.
• Atomizer – „serce” e-papierosa – miejsce, gdzie płyn jest podgrzewany i zamienia się
w aerozol ze składnikami smakowymi, czasami również zapachowymi.
• Źródło zasilania – zazwyczaj akumulator, niekiedy bezpośrednie podłączenie do kontaktu, USB bądź gniazdka samochodowego. Ponieważ e-papieros jest urządzeniem elektronicznym, nie działa bez zasilania.
Podstawowa zasada działania e-papierosa to podgrzanie płynu (zazwyczaj zawierającego nikotynę) do temperatury (200-300°C), w której przechodzi on w stan lotny i może być wdychany. W e-papierosie nie zachodzi spalanie, więc nie wydziela się silny zapach i nie powstają takie substancji ubocznych jak np. tlenek węgla (czad).
Liquidy używane w papierosach elektronicznych zawierają różne dawki nikotyny od 0 - 26 mg/ml. Zawierają także substancje aromatyczne, które nadają e-papierosom charakterystyczny „smak i zapach”: owoców, ziół, kawy i wiele innych. Część e-papierosów jest wytwarzana w kształcie przypominającym tradycyjne papierosy, część inne urządzenia elektroniczne lub przedmioty codziennego użytku, np. długopisy.
Krótka historia e-papierosa
Pierwsze pomysły na stworzenie bezpiecznego dla zdrowia palaczy papierosa sięgają połowy XX w. i były próbą odpowiedzi firm tytoniowych na coraz częstsze informacje o szkodliwości nikotyny i innych substancji wchodzących w skład papierosów. W latach 60 został opracowany prototyp e-papierosa. Stworzony wówczas papieros naśladował smak tytoniu bez obecności popiołu, dymu i wytwarzał o 83% mniej rakotwórczych związków niż tradycyjne wyroby, nadal jednak emitował tlenek węgla i zawierał nikotynę. Produkt nie został dobrze przyjęty przez konsumentów, a ciągłe problemy techniczne sprawiły, że firma zrezygnowała z kontynuowania projektu. Współczesny e-papieros powstał dopiero w 2003 roku. Opracował go chiński farmaceuta Lik Hon, który podjął pracę nad stworzeniem bezpiecznego wdychania nikotyny po tym, jak jego ojciec-palacz zmarł na raka płuc. W 2005 roku rozpoczęła się produkcja e-papierosów i eksport do innych krajów.
W Polsce e-papierosy pojawiły się w 2006 roku, ale prawdziwa ekspansja tych produktów na naszym rynku nastąpiła w latach 2008−2009, kiedy powstało najwięcej firm handlujących e-papierosami.
Rozpowszechnienie używania e-papierosów na świecie
Od czasu pojawienia się na rynku e-papierosów obserwujemy lawinowy wzrost liczby ich użytkowników, wyjątkową popularność zyskały wśród młodych ludzi. Polska jest swego rodzaju fenomenem wśród innych państw. W żadnym innym kraju problem używania e-papierosów nie osiągnął takiej skali, jak w naszym kraju. Od czasu pojawienia się ich na rynku obserwujemy stały wzrost liczby ich użytkowników, szczególnie w grupie nastolatków i młodych dorosłych. Częściej używają oni e-papierosów (29,5%), niż tradycyjnych papierosów (26,2%). Dorosłych użytkowników e-papierosów w Polsce jest obecnie 2%.
Po e-papierosy sięgają już uczniowie starszych klas szkół podstawowych co jest zjawiskiem niepokojącym. W opinii pedagogów w polskich szkołach wykształciła się moda na e-palenie. Obserwacje nauczycieli potwierdzają badacze. Badania porównawcze przeprowadzone w 2011 roku i w 2014 roku wśród uczniów w wieku 15-19 lat wskazywały, iż liczba polskich nastolatków, którzy próbowali e-papierosa, wzrosła w tym czasie sześciokrotnie. Nawet 30% uczniów w wieku od 15 do 19 lat regularnie paliła elektroniczne papierosy, a 60% co najmniej raz próbowało (Goniewicz i Zielińska-Danch, 2012). Ponad połowa badanych (54,8%) uważała, że e-papierosy są dużo bezpieczniejsze niż zwykłe papierosy.
Badanie porównawcze przeprowadzone w latach 2013−2014 w grupie ok. 2 tys. uczniów, wskazało na znaczący wzrost liczby młodych użytkowników e-papierosów (Goniewicz i in., 2014). Do doświadczeń z e-papierosami przyznało się 62% uczniów w wieku 15-19 lat. 30% ankietowanych zadeklarowało, że pali regularnie. Jednocześnie 72,4% uczniów regularnie używających e-papierosów paliło również zwykłe papierosy (w 2011 roku było to 65,3%).
W 2016 roku e-papierosy używane były przez 18,6% dziewcząt i 28%chłopców w wieku 13-15 lat.
Czy e-papierosy szkodzą?
E-papierosy szkodzą w inny sposób niż papierosy tradycyjne, nieznany jest ich długofalowy wpływ na zdrowie zarówno palących, jak i biernych palaczy.
Głównym składnikiem e-papierosów jest nikotyna – substancja psychoaktywna o silnych właściwościach uzależniających. Mimo, iż sama nie jest substancją rakotwórczą, może działać jak aktywator nowotworów, przyczyniając się do zwiększenia prawdopodobieństwa zachorowania na niektóre rodzaje raka. Alkaloid ten jest także jednym z głównych czynników ryzyka chorób serca. Nikotyna szkodzi zwłaszcza osobom w okresie dojrzewania i intensywnego wzrostu, trwale uszkadza ich rozwijający się mózg. Wywiera także negatywny wpływ na płód. W zależności od czasu narażenia matki, dawki i drogi podania, nikotyna doprowadza do zmniejszenia masy urodzeniowej, a także zmian w tkance płucnej i wad rozwojowych kośćca.
Używany do rozcieńczania nikotyny glikol propylenowy może powodować podrażnienie górnych dróg oddechowych, oczu oraz zapalenie spojówek.
E-papierosy emitują rakotwórczy benzen, substancję o silnym działaniu toksycznym, wpływającym na rozwój groźnych chorób, np. białaczki i niewydolności szpiku kostnego. Emitują związki arsenu, który przyczynia się do podrażnienia błon śluzowych, stanów zapalnych skóry, zapaleń spojówek, gardła, nieżytu nosa. Ilość benzenu emitowanego przez e-papierosy zależy od rodzaju urządzenia. Jednak już jeden e-papieros pracujący na wysokiej mocy, w którym zastosowano płyn zawierający kwas benzoesowy lub benzaldehyd, wytwarza kilka tysięcy razy więcej benzenu niż wynosi jego zawartość w otaczającym nas powietrzu. Nadal jest to znacznie mniejsza ilość (50-100 razy) niż w przypadku tradycyjnych papierosów, jednak zdecydowanie nie jest znikoma i nie pozostaje bez wpływu na zdrowie palaczy oraz osób niepalących znajdujących się w ich otoczeniu.
Udowodniono również, że inhalowanie e-papierosów powoduje poważne uszkodzenia płuc. Centrum Kontroli i Prewencji Chorób w USA (CDC) wprowadziło termin EVALI (ang. E-cigarette or Vaping Associated Lung Injury) określający właśnie uszkodzenia płuc powstałe na skutek używania papierosów elektronicznych. Na początku 2020 r. w Stanach Zjednoczonych odnotowano 2668 przypadków choroby oraz potwierdzono 68 zgonów z tego powodu.
Czy e-papierosy mogą pomóc rzucić palenie?
Nie ma wystarczających dowodów naukowych potwierdzających tą tezę. Niektóre z nich zawierają bardzo wysokie dawki nikotyny – substancji powodującej bardzo silne uzależnienie. Zdarza się, że liquid służący do pojedynczego użycia może zawierać nawet taką samą dawkę nikotyny, jak jedna paczka tradycyjnych papierosów.
Kilka informacji o e-papierosach:
• 90% e-papierosów produkowanych jest w Chinach, jednak konsumenci w Europie i USA zaczęli domagać się kontroli jakości tego produktu, dlatego powstały lokalne firmy (część z nich działa też w Polsce),
• Od 2016r. producent, importer lub dystrybutor papierosów elektronicznych lub pojemników jest zobowiązany do zbierania informacji o wszystkich podejrzewanych
i niepożądanych dla zdrowia ludzkiego działaniach tych wyrobów. Powinien powyższe informacje przechowywać oraz przekazywać je Inspektorowi do spraw Substancji Chemicznych.
• E-papieros jako urządzenie nie jest pozbawiony wad „technicznych” np. samoczynne „włączanie się” e-papierosa w kieszeni może spowodować jego wybuch.
• Substancje pomocnicze w e-papierosie glikol propylenowy i gliceryna są szeroko stosowane w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym i kosmetycznym i nie wykazują właściwości toksycznych, jednak podgrzane do ok. 200°C wykazują toksyczne działanie.
• Inhalowanie e-papierosa wiąże się bezpośrednio z niebezpieczeństwem przekroczenia dawki nikotyny, ponieważ duże ilości tego związku chemicznego dostarczone przy niekontrolowanym inhalowaniu mogą być toksyczne,
• Jakość i bezpieczeństwo e-papierosa wiąże się nierozerwalnie z jego ceną. Droższe urządzenie znanych i cenionych marek jest bezpieczniejsze.
Bibliografia:
- „Polskie zdrowie 2.0. Redukcja palenia papierosów i używania e-papierosów, w szczególności wśród młodego pokolenia. Rekomendacje strategiczne na lata 2023 - 2027”. Małgorzata Balwicka-Szczyrba, Łukasz Balwicki, Wojciech Hanke, Marta Miller, Anna Tyrańska-Fobke Polska Akademia Nauk, Warszawa 2023
- „Rekomendacje w zakresie ochrony dzieci i młodzieży przed konsekwencjami używania produktów nikotynowych”. Łukasz Balwicki, Magdalena Cedzyński, Paweł Koczkodaj, Michał Stokłosa, Małgorzata Balwicka-Szczyrba, Agnieszka Sass
